خصوصیات علامت تجارتی موفق

علامت تجاری، نشانه ای است که برای معرفی کالاها و محصولات صنعتی و یا خدماتی از لحاظ کیفیت و ضمانت مرغوبیت جنس آن ها مورد استفاده قرار می گیرد.ثبت شرکت این علائم ممکن است اسامی مرکب شامل نقش، تصویر و کلمه بوده یا به صورت تفننی (فانتزی fantaisie) مانند ادکلن عقرب (scorpion) یا به صورت اسم منطقه و شهر (عسل سبلان اردبیل) و بالاخره به شکل علامت و ترسیمات، برچسب، اتیکت و یا آهنگ مخصوص و غیره باشد.

ماده 1 قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات در تعریف علامت تجاری مقرر می دارد:
"علامت تجارتی عبارت از هر قسم علامتی است اعم از نقش-تصویر-رقم-حرف-عبارت-مهر-لفاف و غیر آن که برای امتیاز و تشخیص محصول صنعتی، تجارتی یا فلاحتی اختیار می شود. ممکن است یک علامت تجارتی برای تشخیص امتیاز محصول جماعتی از زارعین یا ارباب صنعت و یا محصول یک شهر و یا یک ناحیه از مملکت اختیار شود".

از ماده فوق مستفاد می شود که نوع علامت جنبه حصری ندارد، بلکه می تواند با توجه به ابتکار افراد به صورت کلمات، حروف، ارقام، تصاویر افراد عادی یا دانشمندان و یا به صورت آهنگ به کار رود و برای شناسایی محصولات واحدهای تولیدی، صنعتی یا خدماتی مانند حمل و نقل زمینی، هوایی یا دریایی استفاده شود.

علامت تجاری موفق نه تنها باید با سایر علائم تجاری تمایز و تفاوت داشته باشد و با نوع و جنس کالا نیز ارتباط تنگاتنگ نشان دهد بلکه باید توام با ابتکار و نوآوری ترسیم و تنظیم گردد. نام تجاری باید در هماهنگی کامل با تمام فعالیتهای بازاریابی شما باشد، ارتباط مستقیم با بازار داشته، دارای ثبات رفتار بوده و نسبت به مشتریان وفادار باشد. نام تجاری دارایی نامشهود شرکت است که باعث افزوده شدن ارزش نهایی محصول می شود، برای سهامداران ایجاد ارزش کرده، باعث افزایش درآمد شرکت می شود. از این رو در این مطلب به خصوصیات علامت تجارتی موفق می پردازیم.

علامت تجارتی باید جدید، ابتکاری و قابل انتقال بوده و گمراه کننده نباشد.

1-جدید بودن علامت تجاری

منظور از جدید بودن علامت تجاری این می باشد که علامت مورد استفاده بر روی محصول که برای ثبت ارائه می شود، از حیث شکلی باید جدید بوده و سابقه ثبت و استعمال توسط دیگران را نداشته باشد. در علائم مرکب ممکن است در اجزاء دو علامت مرکب از یک کلمه مشابه استفاده شده باشد و اجزای دیگر یکسان و مشابه نباشند، به نحوی که جزء مشترک و مشابه دو علامت میان صاحبان آن ها موجبات اختلاف و دعوی را فراهم سازد.
شایان ذکر است، جدید بودن علامت با جدید بودن در مورد اختراعات و ترسیمات و اشکال صنعتی تفاوت دارد.

در مورد اختراعات و ترسیمات و اشکال صنعتی اگر موضوع اختراع یا شکل قبل از ثبت آن ها به صورتی وجود داشته است آن اختراع یا شکل قابل ثبت نیست، در صورتی که علامت صنعی ممکن است به طریقی قبلاَ وجود داشته باشد ولی درباره محصولی که بر روی آن استعمال می شود تازگی داشته باشد. مثلاَ اغلب کلمات ممکن است قبلاَ وجود خارجی داشته باشند و بعداً به عنوان علامت استعمال شوند مانند کلمه ی camel (شتر) که قبل از استعمال به عنوان علامت تجارتی برای سیگار یا مداد وجود خارجی داشته است.

یا اشکال و تصاویری مانند شیر، عقاب و غیره که وجود خارجی دارند ولی به عنوان علامت انتخاب می شوند. بنابراین منظور از جدید بودن علامت آن نیست که علامت مزبور به هیچ صورتی وجود خارجی نداشته باشد (البته علایمی هستند که کاملاَ ابتکاری و اختراعی می باشند) بلکه تازگی باید مربوط به استعمال آن ها در رشته صنعتی مورد نظر باشد و سابقه استعمال از طرف دیگران نیز نداشته باشد.

برای تشخیص محصولات مختلف از یکدیگر قوانین کلیه کشورها محصولات تجاری و صنعتی را به طبقات مختلفی تقسیم کرده اند که صاحب علامت در موقع ثبت علامت تجاری خود طبقه یا طبقات مختلفی تقسیم کرده اند که صاحب علامت در موقع ثبت علامت خود طبقه یا طبقات محصولی را که مورد نظر اوست تعیین می کند و به این ترتیب اشخاص دیگری نمی توانند همان علامت را در آن طبقه یا طبقات به ثبت برسانند و اختیار علامتی که از طرف اشخاص دیگر برای اجناس معین بکار رفته است برای محصولاتی که کاملاَ متفاوت باشند، جایز شمرده می شود.

مثلاَ کلمه  camel از طرف شرکت آلمانی مورد استفاده قرار می گیرد. البته استعمال یک علامت برای دو جنس مختلف در صورتی ممکن است که ایجاد شبهه برای مصرف کننده نسبت به نوع جنس و سازنده آن نکند.استعمال علامت واجد برای اجناس مشابه از طرف دو شخص اصولاً جایز نیست حتی اگر طبقات آن متفاوت باشد. مثلاَ در مورد مواد طبی و آرایشی گرچه طبقات مختلف است، ممکن است استعمال همان علامت موجب اشتباه گردد یا صابون که ممکن است آن را به عنوان صابون طبی جزء طبقه مواد دارویی یا به عنوان صابون آرایشی تحت طبقه مواد آرایشی یا به عنوان ماده پاک کننده تحت طبقه دیگری قلمداد نمود.

به این جهت اگر هم طبقات محصولات متفاوت باشند، علامتی که اختیار می شود نباید موجب گمراه کردن مصرف کنندگان شود. در نتیجه با توجه به جدول طبقه بندی کالا، هر گاه برای نوعی کالای مشخص علامتی از طبقه ای خاص استفاده شود،شخص دیگری که پس از انتخاب علامت مذکور بخواهد برای کالای خود از نوع مشابه از طبقه مزبور و از همان علامت قبلی استفاده کند،با ممنوعیت استفاده و ثبت علامت مواجه خواهد شد.

2-ابتکاری بودن علامت تجاری

صفات مشخصه علامت تجاری دارا بودن اصالت و تازگی است و این دو حاصل نمی شود مگر با ابتکار. اصالت به این معنی است که اختصاصی باشد و علامت استعمال شده از طرف دیگری در کالای مشابه نباشد. تازگی عبارت از اینست که علامت ثبت شده به جهت تغییرات حاصله در آن از علامت سابق کاملاً مشخص و متمایز باشد. اگر علامت ساده باشد و با خود جنس اشتباه شود از محصول عرضه شده در بازار حمایت نمی کند و آثار خوب تجارتی یک علامت ابتکاری را در بر نمی گیرد.

از این نظر، نشانه های زیر را نمی توان برای علامت تجارتی استعمال نمود:

الف)اسامی عام را نمی توان به نام علامت تجارتی انتخاب نمود.زیرا این نوع کلمات جنبه عمومی داشته و مختص نوع بخصوصی از کالا نمی تواند باشد.مثلاَ کلمه قند را نمی توان برای محصول قند انتخاب نمود یا اینکه شکل ماهی را بدون آنکه حالت مخصوصی داشته باشد نمی توان برای کنسرو ماهی انتخاب نمود.

ب)اوصاف اجناس نمی توانند به عنوان علامت تجارتی انتخاب شوند،مانند باقلوای شیرین،ولی در انتخاب علامت تجارتی اغلب سعی می شود که علامت با کالایی که بر روی آن استعمال می شود رابطه ای داشته باشد مانند پنبه ترموژن که به معنی گرم کننده است یا علامت ملود یا برای انتشارات موسیقی یا علامت v برای ترکیبات ویتامین دار.موضوع اینکه علامت تا چه اندازه ابتکاری است و جنبه تشخیص و تمایز دارد بسته به نظر قاضی است مثلاَ در مورد انتخاب اسم عام کالا به زبان های بیگانه مانند کلمه"تی" برای چای باید دید نام مزبور تا چه حد در کشور معروفیت دارد تا بتوان آن را برای علامت انتخاب نمود.

ج)نشانی های ساده مانند خط مستقیم و اشکال هندسی یا رنگ های عادی نباید به عنوان علامت اختیار شوند مگر آنکه از ترکیب آن ها تصویر ابتکاری پیدا شود.
انتخاب ارقام برای علامت تجارتی اگر حاکی از کیفیت جنس نباشد،اصولاَ اشکالی ندارد. مثلاَ انتخاب 222 برای نوعی از پارچه یا ارقام 4711 برای ادوکلن، ولی انتخاب ارقام 30 یا 40 یا 50 برای روغن موتور چون شاید به نظر مشتری حاکی از کیفیت جنس و درجه غلظت آن باشد جایز نیست.
انتخاب حروف نیز برای علامت اشکالی ندارد و امروزه  اغلب علامات کارخانجات حروف اولیه نام کارخانه را نشان می دهد مانند G.E.C و غیره
لفاف و ظروف اجناس نیز ممکن است عنوان علامت تجارتی پیدا کند به شرط آنکه دارای عوامل مشخصه باشد مانند لفاف صابون پالمولیو یا شیشه های اغلب عطریات و مشروبات که مخصوصاَ در ممالکی که ترسیمات و اشکال صنعتی قابل ثبت نیستند لفاف و ظروف اجناس به عنوان علامت به ثبت می رسند.

3-عدم ایجاد اشتباه در نظر مشتری

علامت تجاری نباید طوری ترسیم گردد که در نظر مشتری ایجاد اشتباه کرده و وی را در تشخیص و تمیز علایم تجارتی دیگر که قدری با هم مشابهت دارند دچار سردرگمی و انتخاب نادرست کند. ایجاد اشتباه در نظر مشتری گاه ممکن است با انتخاب نام منطقه ای خاص به عنوان علامت تجاری برای کالایی مشخص که در اصل بین کالا و آن منطقه ارتباطی وجود ندارد، صورت پذیرد به نحوی که مصرف کننده به تصور اینکه کالا متعلق به آن منطقه است راجع به نوع و مبدأ جنس دچار اشتباه شده و در انتخاب و خرید کالا گمراه گردد. در انتخاب علامت تجاری نباید از اسامی عام و گمراه کننده استفاده شود. مثلاَ کلمه شکر را که عام و ویژه کالا و جنس خاص است،نمی توان به عنوان علامت انتخاب نمود.

4-قابلیت نقل و انتقال علامت تجاری

با توجه به ماده 12 قانون ثبت و علائم و اختراعات که مقرر می دارد: "علامت تجاری قابل نقل و انتقال است ولی انتقال آن در مقابل اشخاص ثالث وقتی معتبر خواهد بود که موافق مقررات این قانون به ثبت رسیده باشد".مستفاد می شود که علامت تجارتی قابل انتقال است.اما برای آن که این انتقال نسبت به اشخاص ثالث معتبر تلقی گردد،نحوه انتقال علامت از صاحب قبلی به صاحب جدید باید به ثبت برسد.

ماده 14 آیین نامه قانون ثبت علامت و اختراعات نیز در این مورد چنین می گوید:
"تغییرات مربوط به علامت یا طبقه کالا یا صاحب علامت همچنین مربوط به تغییرات نشانی و تابعیت و نماینده قانونی او در ایران رسمیت نخواهد داشت مگر اینکه در ایران به ثبت رسیده باشد. ثبت این تغییرات در روی صفحه مخصوص علامت مربوطه به عمل خواهد آمد، ثبت تغییرات به موجب اظهارنامه رسمی به امضاء صاحب علامت یا نماینده قانونی او به عمل خواهد آمد..."

شایان ذکر است که به موجب آیین نامه مذکور اظهارنامه در سه نسخه تنظیم شده و شماره ثبت علامت در ایران، نام، اقامتگاه و تابعیت مالک جدید و بالاخره نام و نشانی نماینده قانونی او در ایران نوشته می شود. ضمناً اداره مالکیت صنعتی همچنانکه عهده دار مراحل تقاضای ثبت اولیه علامت می باشد رسیدگی و نقل و انتقال علامت تجاری را نیز اقدام می نماید.

در صورتی که نقل و انتقال علامت تجاری با سند عادی یا رسمی صورت گرفته باشد متقاضی باید به هنگام ثبت انتقال علامت مدارک مزبور را نیز به اظهارنامه خود ضمیمه نماید و چنانچه علامتی در خارج از کشور به ثبت رسیده و صاحب آن بخواهد علامت مزبور را به ایران انتقال دهد مکلف است رونوشت مصدق ثبت علامت در خارج از کشور را به اظهارنامه خود پیوست نماید.(مستفاد از تبصره ماده 18 آ.ق.ث.ع.و.ا)